چسب سیلیکونی را می‌توان ترکیبی از دانش شیمی، تکنولوژی پلیمری و صنعت دانست. همین عامل باعث شده تا در هر کارگاه، کارخانه و حتی خانه‌ای، اثری از این چسب دیده شود. انعطاف‌پذیری بالا، مقاومت حرارتی، عایق بودن در برابر جریان برق، چسبندگی قوی به انواع سطوح و ماندگاری در شرایط محیطی دشوار تنها بخشی از دلایلی است که باعث شده چسب سیلیکونی به یکی از مواد ضروری در صنایع تبدیل شود.
از آب‌بندی پنجره‌ی یک آپارتمان تا عایق‌سازی بردِ الکترونیکی حساسی در صنعت هوافضا، چسب سیلیکونی همیشه حضور دارد. در ادامه به شکل فنی، دقیق و ریشه‌ای بررسی خواهیم کرد که چسب سیلیکون چیست، چه ساختاری دارد، چطور از پس شرایط سخت برمی‌آید، و چرا در این روزها نمی‌توان صنعتی را یافت که نشانی از آن در فرآیند تولید نداشته باشد.
چسب سیلیکونی چیست؟
چسب سیلیکونی نوعی ماده‌ی پلیمری نیمه‌انعطاف‌پذیر است که از ترکیبات پایه‌ی سیلیکون (Silicon) ساخته می‌شود. این چسب از زنجیره‌هایی از اتم‌های سیلیکون و اکسیژن تشکیل شده که میان آن‌ها گروه‌های آلی متصل هستند. همین ساختار ویژه باعث شده تا در برابر عوامل محیطی مثل گرما، رطوبت، اشعه فرابنفش و مواد شیمیایی بسیار پایدار باشد.
بیشتر چسب‌های سیلیکونی به صورت RTV (پخت شونده در دمای اتاق) عرضه می‌شوند و به دو صورت یک جزئی و دو جزئی تولید می‌گردند. نوع یک جزئی برای کاربردهای عمومی مناسب است و بدون نیاز به فرآیند خاصی خشک می‌شود، در حالی که انواع دو جزئی در پروژه‌های صنعتی پیچیده‌تر کاربرد دارند و به ترکیب و شرایط پخت دقیق‌تری نیاز دارند.
از لحاظ ظاهری و تجربه‌ی استفاده، چسب سیلیکونی شبیه به چسب‌های درزگیر است اما خصوصیات فیزیکی و شیمیایی بسیار پیشرفته‌تری دارد. ترکیب فوق‌العاده‌ی خواص عایق بودن، الاستیسیته، چسبندگی عالی و مقاومت طولانی‌مدت باعث شده این چسب در دسته‌ی چسب‌های پیشرفته و صنعتی قرار بگیرد.
انواع چسب سیلیکونی و تفاوت‌های آن‌ها
چسب‌های سیلیکونی بر اساس مواد تشکیل‌دهنده، فرآیند پخت، نوع بخارات متصاعد شده در زمان خشک شدن و همچنین زمینه‌ی کاربرد، به انواع گوناگونی دسته‌بندی می‌شوند.
چسب سیلیکون استوکسی (اسیدی)
یکی از رایج‌ترین و ارزان‌ترین انواع چسب سیلیکون، نوع استوکسی است که به دلیل آزادسازی اسید استیک (سرکه‌ای) در زمان خشک شدن، بوی تند و مشخصی دارد. چسب استوکسی به دلیل پخت سریع، در کاربردهای عمومی مانند درزگیری شیشه، کاشی، سرامیک و PVC به کار می‌رود.
اما نکته‌ی مهم این است که این نوع چسب ممکن است با برخی فلزات (مثل آلومینیوم) یا تجهیزات الکترونیکی واکنش نشان دهد و مناسب محیط‌های حساس نیست.
چسب سیلیکون نوترال (خنثی)
بر خلاف نوع اسیدی، چسب سیلیکون نوترال در هنگام پخت، بخارات مضر یا خورنده آزاد نمی‌کند. این ویژگی آن را به گزینه‌ای ایمن‌تر و مناسب‌تر برای کاربردهای صنعتی دقیق، به‌ویژه در حوزه‌های الکترونیک، پزشکی، خودرو و سازه‌های فلزی تبدیل می‌کند. چسب نوترال از لحاظ قیمت کمی بالاتر است اما استحکام، انعطاف‌پذیری و طول عمر بهتری ارائه می‌دهد.
چسب سیلیکونی RTV
RTV مخفف Room Temperature Vulcanizing است، یعنی چسب‌هایی که در دمای محیط خشک و پخت می‌شوند. این چسب‌ها در مدل‌های مختلف تک‌جزئی و دو جزئی تولید می‌شوند، می‌توانند دمای بسیار بالا یا پایین را تحمل کنند و در صنعت الکترونیک و خودروسازی کاربرد گسترده‌ای دارند. RTV مخصوص برد الکترونیکی، برای فیکس کردن قطعات، محافظت از مدارها، جلوگیری از اتصال کوتاه و عایق‌کاری بسیار ایده‌آل است.
آشنایی با انواع چسب سیلیکون بر اساس رنگ
چسب‌های سیلیکونی در رنگ‌های سفید، شفاف، مشکی، خاکستری و گاهی قرمز تولید می‌شوند. انتخاب رنگ بیشتر جنبه‌ی کاربردی و زیبایی‌شناسی دارد. برای مثال:
- چسب شفاف در دکوراسیون و قطعات قابل مشاهده
- چسب مشکی در قطعات خودرو و تجهیزات صنعتی
- چسب سفید در اطراف سینک و سرویس بهداشتی
- چسب قرمز معمولاً دارای خواص ضد حرارت و مقاوم در برابر شعله است
ویژگی‌های چسب سیلیکون
چسب سیلیکونی به عنوان یکی از مواد تخصصی صنعت، ویژگی‌هایی دارد که آن را از سایر چسب‌ها متمایز می‌کند:
مقاومت در برابر دما و شرایط جوی
چسب سیلیکونی طیف دمایی وسیعی از منفی ۵۰ درجه سانتی‌گراد تا بیش از ۲۵۰ درجه را تحمل می‌کند (بسته به نوع). این ویژگی آن را قابل استفاده در فضاهای خارجی، محیط‌های صنعتی داغ یا سرد، پروژه‌های سرمایشی و گرمایشی، و حتی در صنایع هوافضا می‌سازد. همچنین در برابر تابش UV، رطوبت، باد، گرد و خاک، دود صنعتی و مواد اسیدی قوی نیز پایداری دارد.
انعطاف پذیری و چسبندگی بالا
یکی از دلایل استفاده گسترده از چسب سیلیکون در سطوح مختلف، ویسکوزیته (گرانروی) و الاستیسیته بالای آن است. چسب سیلیکونی پس از خشک شدن، نه شکننده می‌شود و نه ترک می‌خورد. از سوی دیگر، چسبندگی آن به سطوحی از جنس فلز، شیشه، سرامیک، پلاستیک و چوب در سطح بالایی قرار دارد.
یک عایق الکتریکی و حرارتی مطمئن
ترکیب ساختار شیمیایی سیلیکون‌ها باعث شده که چسب سیلیکونی خاصیت عایق بسیار مؤثر در برابر جریان برق و حرارت داشته باشد. این عامل کاربرد آن در الکترونیک، تابلو برق، بردهای مدار چاپی (PCB) و تجهیزات حساس را توجیه می‌کند. برخلاف برخی چسب‌ها، سیلیکون هنگام قرارگیری در مجاورت ولتاژ بالا یا شوک حرارتی عملکرد پایداری دارد.
چرا نمی‌توان چسب سیلیکون را رنگ کرد؟
علت آن به ساختار سطحی سیلیکون برمی‌گردد. پیوندهای سیلیکونی در لایه‌ی بیرونی هیچ بستری برای چسبیدن رنگ فراهم نمی‌کنند. این چسب سطحی نسبتاً براق، غیرقطبی و مقاوم در برابر نفوذ دارد و اکثر رنگ‌ها به‌راحتی از روی آن جدا می‌شوند.
از همین رو اگر استفاده از رنگ خاص در پروژه‌ای اهمیت دارد، باید از ابتدا رنگ مناسب را انتخاب کنید و انتظار نداشته باشید که پس از خشک شدن بتوانید سطح آن را رنگ بزنید (مگر با پرایمرهای صنعتی خاص که گران و کمیاب هستند).
کاربرد چسب سیلیکونی در صنایع مختلف
چسب سیلیکونی تقریباً در تمام صنایع جای خودش را پیدا کرده است. از پروژه‌های خانگی و DIY گرفته تا خطوط دقیق تولید صنعتی.
از پنجره خودرو تا آشپزخانه؛ ردپای سیلیکون در زندگی روزمره
- ساختمان‌سازی و معماری: برای درزگیری پنجره‌ها، سینک‌ها، سرویس‌های بهداشتی، جداره‌های شیشه‌ای، سقف‌های کاذب و اتصالات فلز و کاشی
- خودروسازی: در آب‌بندی کابین، شیشه جلو، قطعات موتور، واشرهای درپوش سوپاپ، محافظ حرارت و لرزش در اتصالات مختلف
- صنایع بسته‌بندی و غذایی: به دلیل بی‌ضرر بودن برخی چسب‌های سیلیکونی ویژه، در بسته‌بندی تجهیزات پزشکی و غذایی نیز استفاده می‌شود
- الکترونیک و تجهیزات حساس: برای پوشاندن یا فیکس کردن قطعات، جلوگیری از اتصال کوتاه، مقاومت در برابر رطوبت و عوامل محیطی
- پروژه‌های DIY و خانگی: در ترمیم شکستگی‌ها، ساخت وسایل دست‌ساز، کارهای فنی در منزل یا کارگاه‌های آموزشی
کاربرد چسب سیلیکون در صنعت الکترونیک
چسب سیلیکون به یک عنصر حیاتی در تولید و محافظت از قطعات الکترونیکی تبدیل شده است. دلیل آن هم ساده است: ترکیب مقاومت بالا، خاصیت عایق، انعطاف و ماندگاری.
- از چسباندن ساده قطعات روی PCB گرفته تا ایجاد درزگیر روی ترانسفورماتورها یا بردهای تغذیه، چسب سیلیکونی همیشه انتخاب مطمئنی است.
- در پروژه‌های DIY، Arduino، بردهای حسگر یا IoT که در فضای باز استفاده می‌شوند، چسب سیلیکونی حکم محافظ نهایی را دارد.
- در صنایع مخابراتی، نظامی یا هوافضا که کوچک‌ترین نویز یا اختلال الکتریکی قابل قبول نیست، چسب سیلیکونی برای کپسوله‌سازی یا محافظت استفاده می‌شود.
تفاوت چسب سیلیکون با خمیر سیلیکون چیست؟
این دو ماده با وجود شباهت در اسم، کاملاً کاربرد متفاوتی دارند.
| مقایسه | چسب سیلیکونی | خمیر سیلیکون |
| هدف اصلی | چسباندن و محافظت | انتقال گرما بین قطعه و هیت‌سینک |
| حالت پس از استفاده | خشک و جامد می‌شود | نیمه‌مایع و غیرباثبات است |
| خاصیت عایقی | بله (برق و حرارت) | عایق برق نیست، رسانای حرارتی است |
| کاربرد در الکترونیک | پوشش، فیکس کردن قطعه، عایق‌سازی | کاهش دمای قطعات در حال کار |
خمیر سیلیکون معمولاً برای چیپ‌های کامپیوتری و تنظیم انتقال گرمای پردازنده کاربرد دارد، در حالی که چسب سیلیکونی از ورود گرد و غبار یا رطوبت و ایجاد اتصال کوتاه جلوگیری می‌کند.
جمع بندی
چسب سیلیکونی نه فقط یک ماده‌ی چسبنده، بلکه قطعه‌ای از فرآیند هوشمند تولید صنعتی است. انعطاف بالا برای پروژه‌های ساختمانی، خاصیت عایق برای کارهای الکترونیکی، دوام بالا برای پروژه‌های حساس و تحمل شرایط محیطی سخت، باعث شده تا این چسب در جایگاه خاصی بین مواد اولیه قرار گیرد.
در واقع، هر جا که شرایط سخت باشد، سیلیکون می‌درخشد.
چه بخواهید تجهیزات پیچیده بسازید و چه تعمیراتی در خانه انجام دهید، چسب سیلیکونی دوست قابل اعتمادتان خواهد بود.
