مدار مجتمع یا IC (Integrated Circuit) بخشی جدایی‌ناپذیر از هر مدار الکترونیکی است که وظایفی مانند تقویت، کنترل، پردازش یا انتقال سیگنال را برعهده دارد. اگر این قطعه به هر دلیلی دچار ایراد شود، عملکرد کل مدار مختل می‌شود. به همین دلیل است که تست سلامت IC در فرآیند عیب‌یابی اهمیت بسیار بالایی دارد، بهویژه برای تعمیرکاران، دانشجویان رشته برق و فروشندگان قطعات الکترونیکی که با تضمین سلامت محصولات سروکار دارند.
تئوری عملکرد آیسی و پایههای آن
IC شامل ده‌ها تا میلیون‌ها ترانزیستور، دیود و مقاومت داخلی است که به صورت فشرده روی یک چیپ سیلیکونی جای گرفته‌اند. این چیپ از طریق پایه‌هایی با مدار در ارتباط است. هر پایه وظیفه‌ای دارد؛ از تغذیه و اتصال زمین گرفته تا ورودی و خروجی سیگنال. شناخت نقش هر پایه با استفاده از دیتاشیت آیسی امکان‌پذیر است و این اطلاعات در حین تست، نقشی حیاتی ایفا می‌کنند.
از جمله مشکلات رایج آی‌سی‌ها میتوان به داغ شدن زیاد، نشتی داخلی، خرابی پایه، اتصال کوتاه و عدم واکنش به سیگنال‌های ورودی اشاره کرد که همه این موارد را در مراحل بعد به صورت عملی بررسی خواهیم کرد.
شرح مدار و جایگاه آیسی در سیستم
بسته به کاربرد خود، IC در بخش‌های مختلف یک مدار ظاهر می‌شود. در مدارهای تغذیه، نقش کنترل ولتاژ را دارد. در مدارهای منطقی، وظیفه تصمیم‌گیری و پردازش را برعهده می‌گیرد. در حوزه صوت، تصویر، حسگر و ارتباطات نیز انواع مخصوص آن استفاده می‌شود.
شناخت نقشه کلی مدار و موقعیت IC نسبت به بخش‌های تاثیرگذار می‌تواند در انتخاب روش تست مناسب نقش قابل‌توجهی داشته باشد. مثلاً در تست IC رگولاتور ولتاژ، دانستن محل ورودی، خروجی و GND بسیار ضروری است.
تست اولیه آی‌سی‌ها — قبل از ورود به مراحل تخصصی
هرچند ابزارهای متنوعی برای تست IC در بازار وجود دارد، اما پیش از هر چیز باید چند بررسی ساده ولی کلیدی انجام داد:
بررسی فیزیکی بدنه IC، وجود داغی غیرعادی، مشاهده تغییر رنگ در اطراف پایه‌ها و همچنین مقاوم‌سنجی پایه‌ها در حالت خاموش، اولین گام منطقی برای تشخیص خرابی است. در موارد زیادی همین تست ساده، خرابی آیسی را کاملاً مشهود می‌سازد.
همچنین بررسی ولتاژ بین پایههای تغذیه (مثلاً VCC و GND) در زمان روشن بودن مدار، اطلاعات ابتدایی اما مهمی درباره شرایط کاری آیسی به شما می‌دهد.
بیشتر بدانید : طبقه‌بندی آیسی
روشهای تست سلامت IC (تست دستی، آنالیزی و دقیق)
تست آیسی با مولتی‌متر
اگر دیتاشیت دقیق IC را در اختیار داشته باشید، می‌توانید با استفاده از مولتی‌متر، مقدار مقاومت بین پایههای مشخص، وجود اتصال کوتاه بین VCC و GND یا تست دیود روی پایههای ورودی و خروجی را انجام دهید. این روش برای آی‌سی‌هایی با ساختار ساده یا مشخص مفید است.
تست با تستر IC
در تسترهای دیجیتال نیمه‌اتومات یا تمام‌اتومات، آیسی را داخل سوکت دستگاه قرار می‌دهید تا تستر عملکرد پایه‌ها و ساختار داخلی آن را بررسی کند. برخی از تسترها امکان شناسایی خودکار آیسی را نیز دارند و برای تعمیرکاران موبایل، لپ‌تاپ، دستگاههای صنعتی و لوازم خانگی بسیار کاربردی هستند.
تست با اسیلسکوپ
برای تشخیص خروجی‌های سیگنال یا مقایسه رفتار IC در حالت عملیاتی با مشخصات دیتاشیت، اسیلسکوپ بهترین ابزار است. با اتصال پراب به پایههای مختلف، میتوان شکل موج‌ها را مشاهده و تحلیل کرد که در شناسایی آی‌سی‌های خراب بسیار مؤثر است، به‌خصوص در ICهای پردازنده، درایور و صوتی.
تست با منبع تغذیه
با اعمال ولتاژ معین به پایههای تغذیه IC و نظارت بر جریان مصرفی، میتوان تشخیص داد که IC جریان غیرعادی (نشتی یا اتصال داخلی) دارد یا خیر. این روش به تشخیص ICهای سوخته یا نیمسوز کمک می‌کند و افزایش ناگهانی جریان مصرفی می‌تواند هشدار جدی باشد.
تشخیص اختلاف بین IC سالم، نیمسوز و سوخته
برای تشخیص بهتر تفاوت بین انواع خرابی‌ها، جدول زیر را بررسی کنید:
| وضعیت آیسی | نشانه‌ها در تست | تفسیر و اقدام |
| سالم | خروجی ولتاژ نرمال، گرم نشدن، واکنش مناسب به سیگنال‌ها | بدون مشکل، نیازی به تعویض نیست |
| نیمسوز | داغی بیشتر از نرمال، نوسان در خروجی، عملکرد ناپایدار | ممکن است در شرایط خاص مشکل ایجاد کند. بهتر است جایگزین شود |
| سوخته | بدون خروجی، اتصال کوتاه بین پایه تغذیه، داغ شدن شدید بلافاصله | باید تعویض گردد. هیچ‌گونه تستی آن را زنده نمی‌کند |
نکات اساسی قبل از تست ای سی
پیش از شروع تست، برخی نکات ساده اما بسیار مهم را رعایت کنید:
از تجهیزات محافظ مانند دستبند ضدESD استفاده کنید. خازن‌های اطراف آیسی را دشارژ کنید تا ولتاژ ذخیره‌شده باعث آسیب به مولتی‌متر یا تستر نشود. در نهایت، حتماً ترتیب تست‌گیری را روی دیتاشیت تطبیق دهید تا اشتباه در شناسایی پایه‌ها به آیسی سالم آسیب نزند.
سوالات متداول درباره تست IC
- آیا میتوان آیسی را بدون خارج کردن از برد تست کرد؟
در اغلب موارد بله، بهویژه اگر پایههای آن قابل دسترسی باشند و قطعات اطراف اثر مستقیم روی اندازهگیری نداشته باشند.
- آیسی نیمسوز چه عملکردی دارد؟
در حالت نیمسوز ممکن است آیسی در حالت سرد فعالیت کند اما پس از مدتی داغ شود، ریستهای مکرر ایجاد کند یا خروجی آن ناپایدار شود.
- تستر IC چقدر دقیق است؟
دستگاههای تستر حرفهای معمولاً دقت بالا دارند اما در ICهای خاص و پیچیده شاید نیاز به روشهای تکمیلی نیز باشد.
- در صورت نداشتن دیتاشیت چطور تست کنیم؟
تنها راه، مقایسه با یک IC سالم از همان مدل یا استفاده از تسترهای تشخیص خودکار است. برخی تسترها توانایی شناسایی پایه‌ها بدون نیاز به دیتاشیت دارند.
جمع‌بندی نهایی
تشخیص وضعیت سلامت یک IC ممکن است در ابتدا پیچیده به نظر برسد، اما اگر از دانش پایه، ابزار مناسب و کمی تجربه برخوردار باشید، این کار تبدیل به یک فرآیند دقیق و قابل اعتماد می‌شود. تسلط بر نحوه عملکرد پایه‌ها، تحلیل سیگنال‌های خروجی، و استفاده از دیتاشیت، سه عامل کلیدی برای موفقیت در تست IC هستند. در نهایت، انتخاب بین تعویض یا نگه‌داشتن یک IC به شما، ابزارهایی که در اختیار دارید و اهداف کاری‌تان بستگی دارد.برای مشاهده، بررسی دقیق و خرید آیسی های اورجینال با ضمانت، کافیست وارد فروشگاه ما شوید و با خیال راحت سفارش خود را ثبت کنید.
